Zbornik radova The Ways of Byzantine Philosophy („Putevi vizantijske filosofije“), koji je priredio dr Mikonja Knežević ispred Centra za helenske studije, promovisan je 11. januara u prostorijama Knjižare Matice srpske u Podgorici.
Kako su naveli iz Centra za helenske studije, djelo je prošle godine objavljen u SAD.
U svom uvodnom obraćanju, dr Dušan Krcunović, docent na Odsjeku za filosofiju na Filozofskom fakultetu u Nikšiću, istakao je međunarodni karakter ovoga zbornika, čiji se značaj, pored ostalog, ogleda i u razbijanju anahronih, ali i dalje prisutnih, stereotipa o Vizantiji kao autokratskoj i kulturno sterilnoj despotiji, u kojoj nije bilo uslova za razvoj filosofskog mišljenja i cirkulaciju filosofskih ideja.
Krcunović je ustvrdio da „filosofija u Vizantiji, što pokazuje i čitav ovaj zbornik, nije bila samo instrument vjere, kao što je bio slučaj na Zapadu u okviru sholastike, niti je filosofija bila puko sredstvo vjerske apologetike ili racionalizacija hrišćanske dogmatike – filosofija je bila autentičan način diskurzivnog mišljenja i način života u vizantijskoj kulturi“. Ovakvo poimanje filosofije u Vizantiji bilo je moguće upravo zahvaljujući plodonosnom susretu helenstva i hrišćanstva, na čemu se ima zahvaliti karakteru vizantijske kulture.
Dr Filip Ivanović, naučni saradnik Van Lir instituta u Jerusalimu i izvršni direktor Centra za helenske studije, takođe je istakao značaj odnosa antičke grčke filosofije i hrišćanske vjere, što je uticalo i na formiranje vizantijske filosofske misli kao sinergije helenskog nasljeđa i hrišćanske religioznosti, naglašavajući da se i kod antičkih filosofa i vizantijskih, kako religioznih tako i sekularnih, mislilaca filosofija poima ne samo kao akademska disciplina, već, još važnije, kao način života.
Osvrćući se na zapostavljenost vizantijske filosofije u savremenom akademskom svijetu, dr Ivanović je istakao da je zbornik „Putevi vizantijske filosofije“ vjerovatno jedan od tek pet ili šest knjiga objavljenih na Zapadu koje u svom naslovu sadrže sintagmu „vizantijska filosofija“, te da, zahvaljujući raznolikosti tema kojima se bavi kao i brojem autora pojedinačnih poglavlja, ovaj zbornik predstavlja još jedan učinkoviti napor s ciljem da vizantijska filosofija dobije mjesto koje zaslužuje u međunarodnoj naučnoj, pa i laičkoj, javnosti. Dr Ivanović je podsjetio i da su u zborniku zastupljeni radovi nekih od najpoznatijih svjetskih izučavalaca vizantijske filosofije (Georgi Kapriev, Torstejn Tolefsen, Nikolaos Ludovikos, Ilaria Rameli, i drugi), što takođe svjedoči o visokom naučnom kvalitetu ove publikacije i doprinosi njenoj međunarodnoj prepoznatljivosti.
Priređivač zbornika, dr Mikonja Knežević, inače docent na Odsjeku za filosofiju Filozofskog fakulteta u Kosovskoj Mitrovici i sekretar Centra za helenske studije, osvrnuo se na doprinos vizantijske filosofije evropskoj kulturi i identitetu, te naglasio da se vizantijska filosofska misao ne treba smatrati prostim nastavljačem antičke grčke filosofije.
Komentarišući zanemarivanje vizantijske filosofije kao predmeta vrijednog naučne pažnje, dr Knežević se osvrnuo na negativne stavove Hegela i Voltera o vizantijskoj kulturi, što je, uz neke marksističke mislioce, doprinijelo nipodaštavajućem odnosu prema svemu vizantijskom, a naročito prema filosofiji. „To su ideološki konstrukti koji ne odgovaraju faktičkom stanju stvari, a nastali su kao produkt prosvjetiteljskog odnosa prema cjelokupnoj srednjovjekovnoj tradiciji, prema kojem se na Vizantiju projektovalo sve ono što se dešavalo u latinskom srednjovjekovlju. To je i posljedica tendencije da se sve ono što je karakterisalo istočno Romejsko carstvo predstavi kao nekonkurentno filosofskim strujanjima karakterističnim za sholastiku“, zaključio je dr Knežević.